DE Deutsch
EN English
FR Français
ES Español
TR Turkce
RU Pусский
AR العربية
CN 中国
'Hamborg' in de Sammlung Raar un Ool Drucke von de Stabi
De Stabi hett in de Sammlungen recht wat an interessanten Drucken von hogen Wert. Ok wenn in’n Tweten Weltkrieg heel veel in Gruus un Muus gahn oder op anner Wies wechkamen is, gifft dat ümmer noch basig Bispilln för de Historie von de Böker un Drucken – un ganz besünners natürlich to dat, wat een öber de Verlagen ut Hamborg un Altona weten schull.
In ehr Inkunabel-Sammlung mit üm un bi 260 Drucken ut dat 15. Jahrhunnert gifft dat in de Bibliothek ok den öllsten Hamborger Druck, de Laudes beatae Mariae virginis von Johannes de Voragine ut dat Jahr 1491; von de annern 4 Hamborger Drucken ut de Inkunabel-Tiet, de dat all blots noch as Fragment geben deit, nöömt de Stabi twee ehr egen.
Düütlich mehr Böker sünd in Hamborg eerst in’n Tosamenhang mit de Reformation druckt worrn: rund 750 Drucke ut dat 16. Jahrhunnert sünd in de Bibliographie von Kayser/Dehn nöömt. De gröttere Deel von düsse Drucken weer darto dar, de Gedanken von de Reformation ünner de Lüüd to bringen; de gröttste Deel von de Drucken is op Plattdüütsch, blots je en Veddel is Hoochdüütsch oder Latiensch. Von 1580 bet 1620 is Hamborg dat Zentrum von den plattdüütschen Bookdruck.
Öber 200 von düsse Drucken sünd in de Stabi tohuus un in dat Scrinium [= en Schapp] opstellt; besünners hervörheben mutt een den Druck von 1523, bi den sik dat üm dat in de ‚Ketzerpresse’ druckte ‚Neue Testament‘ op Plattdüütsch (Dat Nye Testament tho dude) hannelt, un den 1529 von Bugenhagen in Opdrag geben Druck von Luthers ‚Kleinem Katechismus‘ op Platt – de noch rutkamen is, bevör darvon in Wittenberg dat eerste Book op Hoochdüütsch vörtüüch keem.
In’n Loop von’t 17. Jahrhunnert ward ümmer mehr Böker in Hamborg druckt, wovon de Bibliothek ungefähr 1000 Drucke in ehrn Bestand hett; de sünd to’n gröttsten Deel ok ünner de Signatur ‚Scrin‘ opstellt. Dat Spektrum langt darbi von de Elementa linguae latinae (1606) bet to den Wegweiser zur Erlernung der englischen Sprache (1699), von den plattdüütschen Reineke de Voß (1606) bet to de eerste komplette arabisch Utgaav von den Koran dörch Abraham Hinkelmann (1694) un von’t Destillier- und Artzneybuch (1614) bet to Valentin Heins Einführung in die Kaufmännische Rechnung (1698).
Ut dat 18. Jahrhunnert sünd von de Hamborger Drucken besünners to nömen de düütsche Eerstutgaven von Daniel Defoes Robinson Crusoe (1720) un von Jonathan Swifts Gullivers Reisen (1727), Lessings Hamburgische Dramaturgie (1767-68) un Homers Odyssee in de Öbersetten von Johann Heinrich Voss (1781).
To de ganz besünneren Warken ut dat 19. Jahrhunnert sünd Philipp Otto Runges Farbenkugel (1810), August Heinrich Hoffmann von Fallersleben Das Lied der Deutschen in den Eerstdruck von 1841 un nicht toletzt Das Kapital von Karl Marx, wovon de eerste Band 1867 in‘n Verlag von Otto Meisner rutkamen is.
Öberto befinnt sik ünner de üm un bi 12.000 Bänn’n von de Rara-Sammlung (= dat sünd heel raar un wertvolle Drucken besünners ut dat 17. un 18. Jahrhunnert) an de Kant 2000 Hamborger Drucken ut dat 18. Jahrhunnert; in’n Loop von dat Ümstellen op den elektronischen Katalog ward de Tall an Drucken noch grötter warrn. Dar kaamt denn alle Gattungen von de Bookproduktion tosamen – Amtsdruckschriften, Gelegenheitsschriften (t.B. Hochtietsgedichten, Libretti), Reiseberichte, Schöne Literatur, Erbauungsschriften, Gesangböker, Ratgeber, wetenschopliche Veröffentlichungen un Kraam, as dat Quadratum Alchymisticum : Das ist Vier auserlesene rare Tractätgen Vom Stein der Weisen (1705), Die Sehenswürdigkeiten der Stadt Londen in Engelland (1706), Johann Georg Büschs Versuch einer Geschichte der hamburgischen Handlung (1797) oder en Hamburgisches Kochbuch (1788).
Bi de Drucken, de ut den Bestand kamen doot, de rett worrn is, sünd düsse oftmals – jüst so as bi Warken, de nich in Hamborg druckt worrn sünd – besünners dörch den Vermerk, wo se herkamen doot, interessant. So’n Notizen könnt Utkunft daröber geben, woans de Bestände von de Bibliothek dörch Schenkungen un Arvschop vermehrt worrn sünd.
Von de goot 2.300 Böker, de dat as ‚Pressendruckwark‘ un as Drucken mit Billers geben deit, sünd üm un bi 500 ut Hamborg, un verklart de Historie von dat Smucke Book siet dat End von’t 19. Jahrhunnert bet to’n hütigen Dag (Signaturengruppe Sem 19). Hier hebbt Hamborger Bookkünstlers as Johannes Schulz (Warkstell Lerchenfeld), Richard von Sichowsky, Otto Rohse un Roswitha Quadflieg (Raamin-Presse) en ganz besünner Rull speelt.
Dat sölbe gellt ok för de Inbandsammlung (Signaturengruppe Teg), wo dat bi de Kant 500 Bispilln för Bökerdeckels ut dat 16. bet to’n 20. Jahrhunnert geben deit. Ok hier höört de Arbeiden von utmaakt Hamborger Bookdeckelkünstlers as Johannes Gerbers, Ignaz Wiemeler, Kurt Londenberg un Christian Zwang to dat Beste, wat dat geben deit.
Opletzt befinnt sik ünner de knapp 16.000 enkelten Blööd von de Porträt- un Kopperstichsammlung, de mit all de baben opföhrten Sammlungen tosamen as ‚Sammlung von de Raar un Ool Drucke von de Stabi‘ nöömt ward, üm un bi 1.500 Porträts von Hamborgers, de bekannt un wichtig sünd un besünners in’t 17. un 18. Jahrhunnert leevt hebbt. To’n Deel sünd düsse Warken al in‘n HANS-Katalog opnahmen.
Literatur:
- Kayser, Werner: Bibliographie der Hamburger Drucke des 16. Jahrhunderts / von Werner Kayser und Claus Dehn. - Hamburg : Hauswedell, 1968. - XIV, 301 S. : Ill. (Mitteilungen aus der Hamburger Staats- und Universitätsbibliothek ; 6)
- Hamburger Bücher : 1491 - 1850 ; aus der Hamburgensien-Sammlung der Staats- und Universitätsbibliothek Hamburg / hrsg. von Werner Kayser .... - Hamburg : Hauswedell, 1973. - 162 S. : zahlr. Ill. (Mitteilungen aus der Staats- und Universitätsbibliothek Hamburg; 7)
- Hamburger literarisches Leben im 18. Jahrhundert : ein Verzeichnis der Bestände der Staats- und Universitätsbibliothek Hamburg Carl von Ossietzky / [Red.: Harald Weigel]. - Herzberg : Bautz, 1994. - 216 S. (Bibliothemata ; 11)